نام انگلیسی Calla aethiopica

 نام علمی: Zantedeschia aethiopica

خانواده: Araceae

زادگاه: جنوب آفریقا در لسوتو، آفریقای جنوبی و سوازیلند

اسامی دیگر: Lily of the Nile , Calla lily , Easter lily, Arun lily , Varkoor , pigs ear

تاریخچه و مشخصات گیاه شیپوری

این گل های کوچک، معطر، سبز رنگ و زنگوله ای شکل به صورت حقه ای در کنار هم چیده شده اند و هر یک از زنگوله ها شکوفه سفید رنگی در داخل خود جای داده است. شیپوریها برای مدت زمانی نزدیک به ۷ تا ۱۰ روز شادابی و طراوت خود را حفظ خواهند کرد.

گل شیپوری حاوی اگزالات کلسیم است و مصرف خام گیاه ممکن است منجر به سوزش شدید و تورم لبهاء زبان و گلو شود و درد معده و اسهال را در پی داشته باشد.

گل شیپوری یکی از گیاهان زینتی پیازی متعلق به تیره آراسه می باشد که شامل هفت گونه با گل آذین اسپادیکس است و به عنوان گل شاخه بریده شیپوری و گیاه گلدانی استفاده می شوند.

گل شیپوری نماد کدام کشور است؟

این گیاه نماد مهمی از جمهوریت ایرلند از قیام عید پاک در سال ۱۹۱۶ تبدیل شده است. گل شیپوری متعلق به خانواده گلشیپوریان است که امروزه به عنوان گیاهان زینتی در محیط داخلی افزایش یافته است. زیستگاه طبیعی آن منطقه ای در جنوب آفریقا است. در اروپا از سال ۱۶۶۴ در باغ سلطنتی در پاریس وجود داشت. ظاهرا پس از نام فیزیکدان و گیاه شناس ایتالیایی Zantedeschia giovanil نام گرفته است.

نام گونه aethiopica ممکن است ارتباطی با اتیوپی امروز داشته باشد ولی واقعیت این است که از جنوب مصر و سوریه انتشار پیدا کرد.

اسامی انواع گل شیپوری (۸ گونه مهم گل شیپوری)

۱) Z. aethiopica (گل شیپوری اتیوپیایی):

متداول ترین گل شیپوری سفید است با رنگ های بیشتر سفید رنگ که به راحتی به یک متر ارتفاع می رسد که در شرایط کم نور و سایه بلند تر هم می شود و تا ۵ / ۱ متر هم می رسد. این گونه مظهر گلهای شیپوری است.

گل شیپوری اتیوپیایی بسیار بزرگ، سفید رنگ و قیف مانند است. در اواخر زمستان و طی بهار بیشترین میزان گلدهی روی می دهد. به شکل توده بزرگ و گسترده به رنگ سبز تیره رشد می کند. گل آذین بزرگ دارند که در فصل بهار، تابستان و پاییز، به رنگ سفید خالص تا ۲۵ سانتیمتر و درای سنبل های زرد رنگ که از وسط آن می روید و تا ۹۰ میلیمتر بلندی دارد است

برگ آن همیشه سبز، نیمه راست، کمانی شکل و به رنگ سبز تیره ساده است. طول برگها به ۴۵ سانتیمتر می رسد. در جایی آفتابی با کمی سایه و خاکی مرطوب و با زهکشی آزاد رشد می کند. این گل را باید از بادهای شدید محفوظ نگاه داشت. در محل هایی که در آن بارش باران و درجه حرارت مناسب باشد همیشه سبز است ولی در فصل خشک کمی رنگ آن کمرنگ می شود. زیستگاه آن ترجیحا در کنار نهرها و برکه ها است و در این مناطق تا ۰۱۶-۱ متر (۲-۳ فوت) بلند می شود. در روزهای بلند ارتفاع گیاه به حدود ۸۰-۶۰ سانتیمتر می رسد.

۲) Z.albomarculata

دارای رنگ های کرم و صورتی و یا با ته مایه ای از نارنجی است و بر روی برگ های آم لکه ها و خطوط سفید – کرم رنگ دیده می شود.

3) Zelliottiana (گل شیپوری طلایی)

با نام Golden Arum lily (گل شیپوری طلایی)  شناخته می شود که بر گواره هایی زرد رنگ دارد و در طی تابستان گل می دهد.

۴) Z.jucunda

گل ها بزرگ و زرد رنگ است و زیاد مورد کشت و کار قرار نگرفته است.

۵) Z-odorata

از نظر ظاهری شبیه Z . aethiopica است اما طبیعتی خزان دار است و گل های آن نیز معطر است.

۶) Z.pentlandii

گل های بزرگ و زرد رنگ دارد و با نام arum lilies خوانده می شود.

Z- rehmannii (7 (شیپوری صورتی)

هم در تابستان گل می دهد و رنگ گلها صورتی رنگ مایل به ارغوانی است. حدود ۴۰ سانتیمتر ارتفاع و ۳۰ سانتیمتر عرض دارد. به سرما بسیار مقاوم است و تا منفی ۲۵ درجه را تحمل می کند.

۸) Z.valida

رنگ برگواره سفید است که گاهی ته مایه ای از رنگ ارغوانی در قسمت داخلی و پایه برگواره نیز مشاهده می شود.

چگونه از گل شیپوری مراقبت کنیم؟

آبیاری

پس از کاشت گیاه کمی آب داده شود. بعد از اینکه اولین جوانه زنی برگ ها دیده شود، پس از آن کمی بیشتر آب داده شود. با افزایش برگها آبیاری بیشتر شود. در فصل سرما آبیاری در حدی کاهش یابد که خاک، کمی رطوبت داشته باشد. به یاد داشته باشید محیط سرد و مرطوب از جمله دلایل اصلی پوسیدگی ریشه و ریزوم این گیاه است. در صورت تابش طولانی نور آفتاب به گیاه، با آبیاری بیشتر، رطوبت خاک حفظ شود. در غیر این صورت به گیاه آسیب وارد خواهد شد

نور

 برای گل دهی به مکانی روشن با حداقل ۶ ساعت نور مستقیم آفتاب نیاز دارد. در مناطق گرم بهتر است در طی فصل تابستان از آفتاب بعدازظهر حفاظت شود. در صورت نگهداری این گیاه در آپارتمان، در محلی روشن قرار گیرد

دما

با کاهش دما به زیر ۱۲ درجه، برگسار این گیاه شروع به از بین رفتن می کند. در این مناطق گیاه نمی تواند همیشه سبز بماند. ریزوم های این گیاه به راحتی تا دمای منفی ۱۰ درجه سالم می مانند و لازم نیست که آن را برای زمستان گذرانی از خاک در آورد. این گیاه نسبت به دماهای بیش از ۲۸ درجه حساس است و رشد آن متوقف می شود. در این زمان با استفاده از مالچ و آبیاری بایستی مانع از وارد شدن استرس گرمایی به ریزومها شد. محیط گرم از جمله دلایل عدم گل دهی این گیاه است.

گل شیپوری چندساله است و بسته به شرایط زیستگاه می تواند همیشه سبز باشد. این در وهله اول بر میزان بارش باران و خواب یک دوره زمانی که رطوبت کافی وجود دارد بستگی دارد. ارتفاع آن از ۶۰ سانتیمتر تا ۱ متر است و اندازه برگهای آن بستگی به مقدار نور دارد. اگر نور به اندازه کافی نباشد. برگها و دم گل طویل شده و منظره ناخوشایندی ایجاد می نماید. در گلخانه سرد یا در یک بالکن تقریبا گرم این گیاه به خوبی رشد می کند ولی گل آن دیر یعنی در بهار ظاهر می شود.

گل شیپوری نیازمند محلی با آفتاب کامل و کمی سایه روشن است. در آب و هوای گرم، بهتر است بعدازظهرها از تغییر سایه بهره مند شد. رطوبت محیط آن مانند خاک آن باید مرطوب باشد. حتی می تواند در آب کم عمق نگهداری شود.

کشت این گیاه در گلدان در شهریور و مهر انجام می شود. هر دو یا سه ریزوم را در یک گلدان می کارند.

شرایط نگهداری گل شیپوری آپارتمانی

گل شیپوری معمولا برای تزئین راهروهای شیشه دار و آپارتمان ها بکار می رود. تکثیر آن از طریق جداسازی ریزوم ها (غده های زیرزمینی) در پاییز است. همچنین از طریق بذر نیز انتشار می یابد. این گیاه دارای ساقه های ریشه مانند زیرزمینی است. در گونه های اصلاح نژاد شده این گونه نمونه هایی با برگواره صورتی، قرمز و زرد رنگ هم دیده می شود.

گل شیپوری وحشی

گل شیپوری وحشی از دیرباز در طب سنتی جهت درمان بیماری ها مورد استفاده قرار گرفته است، اما پتانسیل آنتی اکسیدانی این گیاه در ایران ناشناخته مانده است. نتایج عصاره گیری از برگ های تازه گیاه شیپوری وحشی حاکی از فعالیت آنزیم کاتالاز به میزان ۵۶ / ۰ ± ۴۵ / ۱۹ و آنزیم سوپراکسید دیسموتاز ۸۲ / ۰ ± ۱۶ و آنزیم پراکسیداز ۶ / ۰ ± ۱۲ بود.

نیساگ های گیاه گلدانی شیپوری رقم گل سفید قبل از کشت در محلول جیبرلین با غلظتهای صفر و ۱۰۰ و ۲۰۰ و ۵۰۰ پی پی ام فرو برده شده و اسپری برگی گیاهان هر دو هفته یک بار تا زمان گلدهی با محلول های صفر و ۱۰۰ و ۲۰۰ و ۵۰۰ پی پی ام بنزیل آدنین انجام شد.

کمترین تعداد روز از کشت تا رویش، مربوط به کاربرد همزمان محلول ۵۰۰ پی پی ام جیبرلین و ۱۰۰ پی پی ام بنزیل آدنین بود.

بیشترین تعداد برگ نیز مربوط به کاربرد صفر پی پی ام جیبرلین و ۵۰۰ پی پی ام بنزیل آدنین بود. نیساگها گیاه گلدانی شیپوری رقم گل سفید قبل از کشت در محلول جیبرلین با غلظت های صفر، ۱۰۰، ۲۰۰ و ۵۰۰ پی پی ام فرو برده شد و اسپری برگی گیاهان هر دو هفته یک بار تا زمان گلدهی با محلول های صفر، ۱۰۰، ۲۰۰ و ۵۰۰ پی پی ام بنزیل آدنین انجام شد.

کمترین تعداد روز از کشت تا رویش، مربوط به کاربرد همزمان محلول ۵۰۰ پی پی ام جیبرلین و ۱۰۰ پی پیام بنزیل آدنین بود. بیشترین مقدار کلروفیل مربوط به کاربرد همزمان جیبرلین و بنزیل آدنین به غلظت ۵۰۰ پی پی ام و کمترین آن نیز در تیمار شاهد  (آب مقطر) دیده شد.

بیشترین تعداد برگی که تولید گردید، در تیمار صفر پی پی ام جیبرلین و ۵۰۰ پی پی ام بنزیل آدنین بود. همچنین زمانی که محلول جیبرلین ۵۰۰ پی پی ام و صفر پی پیام بنزیل آدنین (آب مقطر) استفاده گردید، کمترین تعداد برگ تولید شد. کاربرد این هورمون ها باعث شده که افزایش کمتری در وزن نیساگ ها بعد از گل دهی اتفاق بیفتد. بنابراین با افزایش غلظت هورمون ها، افزایش وزن نیساگ ها نسبت به شاهد )آب مقطر(کاهش یافت.
تاثیر طول مدت زمان نگهداری نیساگ گل شیپوری پیش از کشت و دمای انبار نگهداری بر تعداد روزها از کشت نیساگ تا زمان رویش موثر است. دمای ۱۰ درجه سانتیگراد، تعداد روز از کشت تا رویش را به تاخیر انداخت.

اثر متقابل بین مدت زمان چهار هفته انبار به دمای ۲۰ درجه سانتیگراد انبار به محلول جیبرلین ۲۰۰ پی پیام به محلول بنزیل آدنین ۲۰۰ پی پی ام، بالاترین تعداد شاخه و در تیمار هشت هفته انبار به دمای ۱۰ درجه انبار » غوطه وری نیساگها در آب مقطر، کمترین تعداد شاخه (یک شاخه در هر گلدان) تولید کرد. گیاهانی که نیساگ آنها پیش از کشت در محلول ۲۰۰ میلیگرم در لیتر جیبرلین غوطه ور گردیده، با بنزیل آدنین تیمار نشده و به مدت چهار هفته در دمای ۲۰ درجه سانتیگراد نگهداری شده بودند، برگ آنها بیشترین سطح را داشت.

کاربرد تنظیم کننده رشد جیبرلین باعث شد که افزایش قطر نیساگ پس از پایان دوره رشد، نسبت به گیاهان شاهد کمتر باشد، به گونه ای که در تیمار شاهد، بالاترین مقدار افزایش قطر نیساگ مشاهده شد.

روش تکثیرگل شیپوری

تکثیر آن می تواند با تقسیم شدن و کاشت بذر باشد. در صورت استفاده از بذر، آن را باید در فصل بهار در بستر ماسه کاشته و به آرامی پوشش داده شود تا هنگامی که گیاه در گلدان یا باغچه ظاهر شود. اگر برای پرورش غده گوشتی استفاده میشود، گیاه می تواند در حالت استراحت نیز تولید شود. غده ها در عمق ۵ سانتیمتر کاشته و با تقسیم توسط چاقوی تیز با جدا کردن بوته از ریشه و کاشت در محل مورد نظر آن را تکثیر کرد.

اصلی ترین روش تکثیر

اصلی ترین روش تکثیر این گیاه، تقسیم ریزوم گیاه است. زیرا به مرور زمان گیاهچه های کوچکی که در واقع پاجوش هستند در کنار گیاه مادری و از ساقه زیرزمینی شکل می گیرند موجب ازدحام بوته اصلی می شوند. در زمان استراحت گیاه و یا اگر گیاه همیشه سبز است.

در اوایل بهار ریزومها بیرون آورده می شود و بعد از تمیز کردن خاک اطراف ریزوم و ریشه ها نسبت به تقسیم آنان و کاشت هر قسمت در گلدانی جداگانه اقدام کرد. بر روی هر قطعه از ریزوم باید حداقل یک عدد جوانه وجود داشته باشد. بیاد داشته باشید که ازدحام گیاه مادری یکی از دلایل عدم گل دهی گیاه نیز می تواند باشد

میوه در حالت رسیدگی کامل به رنگ زرد نارنجی در می آید و بذرها در داخل میوه قرار می گیرد.

آفات و بیماری های شیپوری:

1. شته
2. تریپس: موجب بد شکلی گل ها و کاهش آن می شود.
3. شپشک آرد آلود
4. پوسیدگی پیتیوم: اول ریشه می پوسد و قسمت زیر زمینی صورتی یا زرد و بد شکل می شود و بر روی آن زخم های آبدار تشکیل می شود. بر روی ریشه نیز زخم نامنظم و خاکستری شکل بوجود می آید. شرایط گرم و مرطوب و رطوبت بیش از اندازه خاک به همراه بافت سنگین خاک و زهکش ضعیف بستر کاشت از جمله دلایل شیوع این بیماری است. در پوسیدگی ریشه با عامل فیتوفترا: حاشیه برگها یا تمامی پهنه آنان زرد می شود و پژمرده می شوند که دلایل آن از بین رفتن سیستم ریشه گیاه به دلیل فعالیت قارچ فیتوفترا است. رطوبت بیش از اندازه بستر کشت نیز یکی از دلایل اصلی شیوع این بیماری است.
5. پوسیدگی طوقه با عامل ریزو کتونیا: موجب پوسیدگی قسمت پایین ساقه و در نزدیکی سطح خاک و یا در زیر سطح خاک می شود و علایم همانند پژمردگی و زردی برگ را بوجود می آورد. شرایط گرم و مرطوب نیز از جمله موارد تحریک شیوع این بیماری است.
6. پوسیدگی نرم با عامل اروبنا: موجب پوسیدگی ریزومها میشود. البته بیماری پوسیدگی نرم توسط باکتری گل های شاخه بریده نیز انجام می شود. حاشیه برگها زرد شده و می سوزد و از بین می رود و قسمتهایی از ریشه نیز می پوسد و قهوه ای می شود.